“Ja, maar als kinderen gebaren leren gebruiken om te communiceren dan gaan ze toch juist later praten?” Dit is veruit de meest gestelde vraag over het gebruiken van baby- en kindergebaren, die aan mij gesteld wordt. Ouders en ook pedagogisch medewerkers, zijn bang dat de kinderen later gaan praten en dat is natuurlijk juist wat je niet wilt!  Hoe zit het nu precies met de taalontwikkeling van kinderen die ondersteunende gebaren aangeboden krijgen en zelf ook gebaren maken? In deze blog neem ik je mee in de theorie achter baby- en kindergebaren.

Als eerste wil ik benoemen dat niemand weet hoe de taalontwikkeling van zijn kind precies zal verlopen. In de praktijk zien we dat er kinderen zijn die pas laat gaan praten, bijvoorbeeld doordat zij een TOS (taalontwikkelingsstoornis) hebben, of door een bepaalde diagnose (Autisme, ADHD, Syndroom van Down), waardoor de motoriek van de mond trager ontwikkelt. Ook zijn er kinderen, die angst of een bepaalde terughoudendheid hebben om te praten.

Al deze dingen weet je natuurlijk niet wanneer een babytje geboren wordt. Elke ouder gaat ervan uit dat zijn of haar kind een normale ontwikkeling doormaakt en gaandeweg zul je dat ontdekken. Ik raad daarom alle ouders aan om gebaren te gaan gebruiken omdat je sowieso veel eerder communicatie met je kindje mogelijk maakt.

6 maanden oud
Baby’s gaan, vanaf dat zij ongeveer 6 maanden oud zijn, associëren. Dit betekent dat kinderen dan gaan begrijpen, dat een woord en een voorwerp/persoon/gebeurtenis bij elkaar horen.  
Je zegt bijvoorbeeld: “daar is papa”, en je kind wordt helemaal blij want het begrijpt dat papa eraan komt. Of je zegt dat je melk gaat pakken, en ineens veert je baby op en begint naar je te lachen of maakt smakkende geluidjes, omdat hij heeft begrepen dat je zijn melk gaat halen of hij borstvoeding krijgt. 
Het associëren valt ongeveer samen met het meer en meer ontwikkelen van het geheugen. Hierdoor ga je zien dat kinderen steeds meer taal kénnen, woorden onthouden en begrijpen wat je zegt. 

Taal in je hoofd
Het ‘probleem’ zit hem erin, dat al die taal wel in hun brein zit, maar er niet uit kan doordat de mondmotoriek nog niet ontwikkeld is om te praten. Baby’s kunnen je nog niets zeggen.

Om te weten hoe dat is, zou je je kunnen voorstellen, dat je van de ene op de andere dag niet meer kunt praten. Alle woorden die je kent zitten zo ongeveer gevangen in je hoofd. Enorm frustrerend om niet te kunnen zeggen wat je bedoelt nietwaar?!

Dit is de belangrijkste reden voor frustratie bij kleine kinderen. Het niet duidelijk kunnen maken wat ze willen, hoe ze zich voelen of waar ze graag mee willen spelen. Het enige wat ze kunnen doen om jou dat duidelijk te maken, is aanwijzen, huilen, of die! roepen. 

Een kind van 12 maanden dat geen gebaren gebruikt heeft ongeveer 3-5 gesproken woorden. Kinderen van 12 maanden die wel gebaren gebruiken kennen dan zo’n 25 gebaren en hebben ongeveer 16 gesproken woorden! Als je hierover nadenkt dan heeft het kind dat gebaren gebruikt veel meer mogelijkheden om zichzelf te uiten in woord en in gebaar. Hij kan zelf een gesprek je beginnen en kan delen hoe hij zijn wereldje ervaart, wat hij ziet, hoort of denkt.

Ondersteunende gebaren gebruiken
Net zoals een kind een motorische ontwikkeling doormaakt om te kunnen lopen, is dat ook zo met het ontwikkelen van het praten. Het gaat in stapjes en dat duurt een lange periode. Die zogenaamde ‘stille periode’ zonder gesproken woorden kun je overbruggen door je kind gebaren aan te leren van alles wat er in jullie dagelijkse routine is. Denk aan eten, spelen, luier, een knuffeltje, speelgoed, fruit, naar buiten, badderen enz.

Je gebruikt ondersteunende gebaren altijd NAAST gesproken taal. Je gebaart en praat dus altijd tegelijkertijd. Wanneer je dit doet stimuleer je zowel het auditieve deel aan de linkerkant, als het visuele deel aan de rechterkant van het brein. Je kind hoort dan het woord ‘melk’, ziet het gebaar ‘melk’ en krijgt vervolgens melk. Zo komt er een koppeling van 3 onderdelen in het brein tot stand. 

Het maken van een betekenisvol gebaar helpt je brein om woorden te onthouden, maar ook om ze te reproduceren. 
Je kunt door gebaren te gebruiken gesprekjes hebben met je kind. Ben je al ‘klaar’? of wil je ‘nog meer’ eten? Je kind kan het zelf aangeven. In een eerdere blog schreef ik ook dat kinderen vaak het gebaar ‘slapen’ gebruiken als ze naar bed willen. Mijn eigen zoon maakte dit gebaar ook graag. Hij bleek een echte slaapkop te zijn!

Gebaren als ondertiteling
Wanneer een kind gaat brabbelen, helpen de gebaren die hij kent hem om op woorden te komen, en geven de gebaren jou als ouder of pedagogisch medewerker de ondertiteling van dat wat hij wil zeggen.
Ook wanneer hij meer woordjes gaat gebruiken, zijn daar die woorden met klanken die we niet meteen precies begrijpen. Bijvoorbeeld ‘toe’. Bedoelt je kind daar nu ‘koek’ of ‘koe’?  Als een kind gebaren gebruikt en al een beetje gaat praten gaat hij dit combineren, net zoals jij hem voordoet. Hij vraagt om ‘ip, ip’, en maakt het gebaar van de kip waardoor je snapt dat hij zijn favoriete boekje met de kip erin wil lezen. 

Blijft je kind nu dan altijd gebaren? Nee, dat is niet zo. We zien dat een kind de gebaren vanzelf achterwege laat wanneer hij een woord goed kan uitspreken en hij voelt dat hij zonder gebaar begrepen wordt. Dit is een heel natuurlijk proces, het gaat helemaal vanzelf. 

Iedereen gebruikt gebaren
Ja iedereen gebruikt al gebaren. Denk eens aan het gebaar ‘zwaaien’ dat je je kindje laat zien wanneer je ergens weggaat? Of wat dacht je van het uitsteken van je armen wanneer je je kind gaat oppakken. Kinderen leren zo dat het heel gewoon is om je hand op te steken wanneer je ergens weggaat, en ook dat als ze willen worden opgepakt ze zelf hun handen moeten uitsteken om jou dat te laten weten!

Ik noem als voorbeeld ook nog liedjes als, ‘klap eens in je handjes’ en ‘in de maneschijn’ die iedere ouder met gebaren ondersteund, waarna de kinderen hen vanzelf na gaan doen. Vreemd is het dus niet om gebaren te gebruiken, je gaat het alleen uitbreiden met veel meer woorden dan het alleen bij liedjes te gebruiken. 

Ervaringen van ouders met het gebruiken van ondersteunende gebaren
Een moeder van een jongetje van 1,5 jaar, gaf aan dat ze andere moeders ontmoet in de speeltuin die verbaasd zijn over hoeveel woordjes haar zoon al kan zeggen en hoe duidelijk hij zich al kan uiten in vergelijking met hun eigen kinderen. 

Ouders die zien dat hun kind niet meer gefrustreerd is en probeert te communiceren in plaats van de stampvoeten! Familieleden zijn ook vaak verrast wanneer ze zien dat hun kleine neefje of nichtje al zo goed kan aangeven wat hij of zij wil.

Tijdens de cursus die ik geef, zeggen ouders vaak dat ze het jammer vinden dat ze niet eerder hadden gehoord van gebaren, omdat hun eerste kind hier zoveel baat bij gehad zou hebben, en alle ouders zijn blij dat zij zélf gebaren hebben geleerd om met hun kinderen te kunnen communiceren, want dat is een ding wat zeker is. Wanneer je gebaren gebruikt kómt er communicatie tot stand, al ruim vóór je kindje kan praten. Dat geeft jou en je kind een zeker en fijn gevoel, omdat je elkaar kunt begrijpen en precies kunt laten zien wat jij of hij bedoelt. 

Ik ben benieuwd wat jouw ervaring of mening hierover is. Wil je me dat hieronder laten weten?